نموداری از برخی مباحث ارزشیابی برنامه و خط مشی

در ادامه می توانید به صورت درخت واره، برخی از مباحث ارزشیابی را مرور کنید: از چرایی تا اثرسنجی

1.1.    چرا ارزشیابی

1.1.1. پاسخگویی به ذی نفعان

1.1.2. تولید دانش بر اساس سعی و خطا

1.1.3. بهبود تصمیم گیری

1.1.4. بهبود رفاه جامعه

1.2.    تعریف ارزشیابی

1.2.1. انواع:

1.2.1.1.  اندازه گیری  measurement

1.2.1.2.  آزمون  testing

1.2.1.3.  سنجش  assessment

1.2.1.4.  ارزشیابی evaluation/ appraisal

1.2.2. اصطلاحات:

1.2.2.1.  سنجه  measure

1.2.2.2.  نسبت ratio

1.2.2.3.  مقیاسscale

1.2.2.4.  شاخصه (نشانگر) indicator

1.2.2.5.  شاخص index: معمولا ترکیبی از شاخصه ها هستند.

1.3.      طرح ارزشیابی Evaluation Design

1.3.1. سوالات

1.3.1.1.  پرسش های ارزشیابی چه هستند؟

1.3.1.2.  برای این پرسش ها و ارزشیابی چه مقایسه هایی باید صورت گیرد:

1.3.1.2.1.         مقایسه با وضع مطلوب

1.3.1.2.2.         مقایسه با وضع قبلی

1.3.1.3.  چه اندازه گیری هایی مورد نیاز است؟

1.3.1.4.  اطلاعات حاصل چگونه مورد استفاده قرار می گیرد؟

1.3.1.5.  چه کسانی باید چه اطلاعاتی را آزاد کنند؟

1.3.2. جمع آوری داده ها

1.3.2.1.  منابع اصلی داده ها چه هستند؟

1.3.2.2.  چگونه جمع آوری می شوند؟

1.3.2.3.  آیا نمونه گیری لازم است؟ چقدر؟ کجا؟ ...

1.3.2.4.  چگونگی اطمینان از کیفیت داده ها

1.3.3. تحلیل داده ها

1.3.3.1.  چه تکنیک های تحلیلی وجود دارد؟

1.3.3.2.  مناسب ترین کدام است و چرا؟

1.3.4. استفاده از نتیجه ارزشیابی (ماهیت روابط ارزشیاب- ذینفعان)

1.3.4.1.  یافته ها چگونه باید برای مخاطبین مختلف بسته بندی شود؟

1.3.4.2.  آیا برای ترغیب به اقدام باید به همراه گزارش، پیشنهادات ارائه شود یا نه؟

1.3.4.3.  برای چک کردن اجرای پیشنهادات چه مکانیسمی را در نظر می گیرید؟

1.4.    امکان سنجی ارزشیابی Evaluation Evaluability

1.4.1. مشکلات امکان سنجی

1.4.1.1.  ارزشیاب و کاربران نتوانند در برنامه پیرامون Goals، Objectives، اثرات جانبی و معیار عملکرد به توافق برسند.

1.4.1.2.  با در نظر گرفتن منابعی که برای اهداف در نظر گرفته شده و فعالیت های برنامه که در جریان است، بفهمیم که اهداف غیرواقعی است.

1.4.1.3.  اطلاعات مربوط به برنامه عمدتا وجود ندارد.

1.4.1.4.  مدیران چه در سطح خط مشی یا در سطح عملیاتی، یا قادر نیستند یا نمی خواهند که برنامه را بر اساس اطلاعات ارزشیابی تغییر دهند.

1.5.    نیازسنجی Need Assessment

1.5.1. شناسایی کمبودها

1.5.1.1.  نیازها برآورده نشده (شناسایی اما عدم اقدام) unmet needs

1.5.1.2.  شکاف خدمات (شناسایی، اقدام اما نقص در ارائه خدمات) gap in services

1.5.1.3.  نیازهای شناسایی نشده (عدم شناسایی)

1.5.2. دلایل پرداختن به نیازسنجی

1.5.2.1.  کشف میزان یک مشکل پایدار با جامعه ارباب رجوع آن

1.5.2.2.  اولویت بندی: این مساله اولویت دارد یا خیر.

1.5.2.3.  تعیین اینکه خدمت دیگری در این زمینه صورت می گیرد یا خیر.

1.5.2.4.  تعیین اینکه آیا خدمات جاری شناخته شده اند؟ یا مورد قبول خدمت گیرندگان بالقوه می باشد یا خیر.

1.5.2.5.  تعیین موانع احتمالی دریافت خدمت: موانع دسترسی

1.5.2.5.1.         فاصله نامناسب

1.5.2.5.2.         زمان نامناسب

1.5.2.5.3.         عدم پذیرش مخاطب

1.5.2.6.  متناسب سازی برنامه برای جمعیت هدف خاص

1.5.3. انواع نیازها

1.5.3.1.  Normative: دانش خبرگی و آمار---» نظر چند نفر متخصص

1.5.3.2.  Felt need: نیاز احساس شده ----» نظرسنجی

1.5.3.3.  Expressed need: تقاضا

1.5.3.4.  Comparative need: استفاده از یک سنجه استنباطی

1.6.    آمادگی سنجی Readiness Assessment

1.6.1. مراحل

1.6.1.1.  عدم آگاهی

1.6.1.2.  تکذیب/ انکار

1.6.1.3.  آگاهی مبهم

1.6.1.4.  پیش برنامه ریزی Pre planning

1.6.1.5.  مقدمه چینی/ تدارک preparation:

1.6.1.5.1.         شروع جبهه بندی موافقان و مخالفان

1.6.1.5.2.         نزدیک شدن به برنامه تفصیلی

1.6.1.6.  آغاز initiation:

1.6.1.6.1.         اطلاعات کافی برای شروع برنامه وجود دارد.

1.6.1.6.2.         اقداماتی نیز انجام شده است.

1.6.1.7.  تثبیت Stabilization:

1.6.1.7.1.         چند برنامه در حال انجام است.

1.6.1.7.2.         آموزش های لازم داده شده است.

1.6.1.7.3.         اغلب اعضای جامعه آن را شناخته اند.

1.6.1.7.4.         ارزشیابی عمیقی از اجرا صورت نگرفته است.

1.6.1.8.  تحکیم یا گسترش Confirmation / Expansion:

1.6.1.8.1.         دنبال برنامه مکمل هستیم.

1.6.1.8.2.         ارزشیابی هایی نیز صورت گرفته است.

1.6.1.8.3.         سعی می کنیم سایر خط مشی های سایر حوزه ها را  نیز با این برنامه هماهنگ کنیم.

1.6.1.8.4.         داده ها در حال جمع آوری هستند.

1.6.1.9.  حرفه ای شدن professionalization

1.7.    تئوری سنجی Program Theory Assessment

1.7.1. سطوح:

1.7.1.1.  Program impact theory: چه اثری از مداخله مورد انتظار است.

1.7.1.2.  Service utilization plan: خدمت به چه کسانی و چطور ارائه می شود.

1.7.1.3.  Organizational plan

1.7.1.3.1.         گروه هدف: رابطه و تعامل گروه هدف با سیستم خدمات دهی چگونه است.

1.7.1.3.2.         حوزه خدمات دهی: مبادلات حوزه خدمات دهی چه هستند.

1.7.1.3.3.         برنامه: تسهیلات، پرسنل، فعالیت ها و ...

1.8.    پیامد سنجی Outcome assessment

1.8.1. منابع

1.8.1.1.  نظرات ذینفعان

1.8.1.1.1.         بررسی اسناد برنامه

1.8.1.1.2.         بررسی اهداف برنامه ریزان

1.8.1.2.  Program impact theory: شناسایی توالی پیامدها

1.8.1.3.  بررسی پژوهش های گذشته: آیا در گذشته، کاری در این زمینه انجام شده یا خیر.

1.9.    اثرسنجی impact assessment

1.9.1. اثرسنجی و مشکلات آن:

1.9.1.1.  قوت و دقت علمی

1.9.1.2.  هزینه، منابع، زمان

1.9.2. روش Randomized field experiment: امکان ظهور خطای هم زمانی منطقی.

1.9.3. زمان مناسب اثرسنجی: در تمامی مراحل چرخه خط مشی گذاری.

1.9.4. پیش شرط های اثرسنجی

1.9.4.1.  سنجش نظریه برنامه: برنامه هدف روشن دارد و این هدف معقول است.

1.9.4.2.  سنجش فرایند برنامه: آیا برنامه درست اجرا می شود که اکنون بخواهیم اثرش را بسنجیم یا خیر.

1.9.5. شرایط ایده آل اثرسنجی