نکاتی از کتاب روش نقد- جلد 1- علی صفایی حائری

راه ارزیابی خودم: هر چه مرا خوشحال می کند من یا رنج می دهد من همان هستم و همانقدرم.

برای نقد دیگران، آنها و کردارشان را با اهدافشان می سنجیدم.

برای نقد باید مطالبه داشت و به دنیال چیزی بود وگرنه این نقد به وراجی از روی تعصب تبدیل می شود. بعد، باید بی طرفی باشد و گرنه توجیه گری می شود. بعد، بدست گرفتن و جدا کردن  و گرنه بی خبری می باشد. بعد پنهان را آشکار و نهفته را بیرون ریختن و اگر نشود نزدیک بینی است و بعد اینکه پس از همه اینها این نقد صحیح خواهدبود.

نقد در :·          انگیزه: انتخاب کردن·          هدف: یافتن و نشان دادن و زمینه را فراهم کردن·          روش: معیار داشتن و میزان های ثابت داشتن

 

ضرورت انتخاب، ضرورت نقد را فراهم می کند.

نگاه به عیوب در مقام:

• نمایش و ریا: چشم پوشی از عیوب
• سازندگی: بزرگ کردن عیوب و کوچک دیدن خوبیها. در این مقام سه مساله مهم وجود دارد: دقت، عمقَ، وسعت. رحم الله من اهدی الی عیوبی.

جلب نفع و دفع ضرر، غضب و شهوت ما را پیش می اندازد. در کودکی پس از شناسایی خوبی و بدی، فکر و هوش راه رسیدن به محبوب را نشانمان می دهد و چون محکوم محیطیم و زمینه زندگیمان، تکلیفی نداریم.

تکلیف مربوط به دوران بلوغ و آزادی است. عقل با دو نظارت به بیان معیار شروع نقد می پردازد که«خوبی از خوشی جداست.».:

·          نظارت بر راههایی که هوش و فکر به ما نشان داده اند.

·          نظارت بر اصل خوبی و بدی هایی که ما را به خویش می خوانند: خوب و بد چیست؟ حسابگری می گوید خوب آن است که کمبود را جبران کند. این امر منجر به انتخاب بهترین هدف می شود. این انتخاب نیازمند تشخیص نیازها ست. با مشخص شدن نیازها باید به دنبال روش بود

ص25ف نقد متعصبانه و با عقیده خود نشانه نداشتن روش و معیار ثابت است . اگر معیار ثابت وجود داشته باشد امکان درگیری با هر فکر و ایده ای وجود خواهد داشت.

 نظارت.......بعد......میزان....بعد....خوبی......بعد....هدف..... بعد.... نیازها..

 

روشهای نقد:

1.        شناسایی هدف و نیازهای خود: برسی هدف دیگران و... که آیا نیاز ما را براورده می کنند یا خیر. برداشت شخصی

2.        دیگران را با هدفشان محک بزنیم که آیا برای رسیدن به هدف خود همه نیازهایشان را تامین کرده اند. برداشت شخصی

3.       با همنوایی با یک فکر و مکتب آن را نقد کنیم: آیا درون این مکتب و فکر، همنوایی و هماهنگی هست یا تضاد وجود دارد. (شناسایی خوبیها و حذف بدیها). هماهنگی یک فکر دلیل خوب بودن آن نیست ولی دلیل پختگی و سازمان یافتگی آن است( اشاره به اینکه تسلط همواره نشانه صحت نیست.)

30، هماهنگی با نظام هستی نه واقعیات اجتماعی: پیروزی یک فکر در مرحله عمل البته نه در یک مقطع از زمان چون هیچ باطلی از یک لحظه نفس کشیدن عاجز نیست.

انسان برای شناسایی از قدر ، عبرت، و تجربه می تواتند استفاده ببرد:

• ·          قدر: محااسبه و ارزیابی پیش از عمل.
• ·          عبرت: بررسی عمل در کار دیگران.
• ·          تجربه: به کار گرفتن خود شخص که مستلزم پراخت غرامت است و خطرناک است.

 

قلمرو نقد:

قلمرونقد به وسعت انسان و خواسته ها و حرکت های اوست.

قلمرو نقد: اهداف، مکاتب، انسانها، اعمال، شناختها وهنر. علاوه بر روشهای فوق که عمومی اند روشهای تخصصی نیز وجود دارد.

نقد اهداف با مقایسه با :

·          استعدادها و قدر انسانها و نیازهای او: مقایسه هدف انسان با آنچه که انسان باید باشد. اشرف مخلوقات

·          بهره ها و خسارتها: انسان گاهی لذتی بدست می آورد ولی نمی داند در عوضش چه از دست داده و لذا علت غرور هم نداستن این است که چه از دست داده است.

 نقد مکاتب با :

• ·          نیازها
• ·          آوردها ها(نقش تاریخی)
• ·          آنچه که دارد(طرح کلی)
• ·          تجربه عمل(تجربه راه پر خطری است.)
• ·          آرمانها
• ·          مقایسه مکاتب با یکدیگر

نقد اعمال با:

• ·          اثر اعمال
• ·          عامل و انگیزه آن
• ·          هدف و جهت آن
• ·          شکل و هماهنگی کلی آن

نقد دیگران با :

• ·          هدف خودم
• ·          هوس خودم
• ·          حرف خودشان
• ·          کارها و عملشان
• ·          جهتها و اهدافشان

 نقد خود با:

• ·          جایگاهی که داری
• ·          جایگاهی که باید داشته باشی
• ·          آنچه خوشحال یا محزونت می کند
• ·          نقش و اثری که در جامعه، نسل ها و در هستی می گذاری
• ·          انتخابهایی که داری

نقد شناخت با :

• ·          حقیقت
• ·          قوانین حاکم بر ابزار شناخت
• ·          فایده و اثر عملی
• ·          هماهنگی آن

نقد هنر با:

• ·          تاثر
• ·          منطق
• ·          عقیده
• ·          رایطه واقعیت ذهنی و عینی
• ·          تکامل انواع
• ·          سنت ها

 

 

نقد هدف ها

تلاش انسان، همه جواب فریادهایی است که در او غوغا کرده اند و پاسخ نیازهایی است که او را اسیر کرده اند.  هدف این تلاش ها تامین نیازهاست.

تنوع نیازها در انسان، او را تنوع طلب و افزون طلب کرده است.

داستان انسان داستان بزرگی است. در آغازش، پایانی نیست، چون ترکیب او و تضادهای درونی او، تمام نشدنی نیستند.

استعدادهای انسان محدود و مشخص است ولی از ترکیب این استعدادهاست که عظمت چشمگیر انسان متولد می شود. مثل حروف الفبا

اشتباه است که برویم تا ببینیم، باید ببینیم و آنگاه برویم.

شهید یعنی آنکه همواره در طول تاریخ شاهد و ناظر بر دستاوردها و هزینه هاست. خود را شناخته و می داند که چه چیزی دستاورد و چه چیزی هزینه است.

نقد مکاتب

برای نقد مکاتب می توان از عوامل زیر استفاده کرد:

• ·          نیازها
• ·          آوردها ها(نقش تاریخی و اثر عملی)
• ·          آنچه که دارد(طرح کلی و هماهنگ مکتب)
• ·          آرمانها و ایده آلهای انسان
• ·          مقایسه مکاتب با یکدیگر( در 5 مرحله: جهان بینی، ایدئولوژی، فلسفه تاریخ، نظام اقتصادی، روش انقلابی).