نگاهی به مدارس استعداد درخشان
تکامل
و رشد، از حقوق اساسی و بنیادین انسان در طی حیات بشری به سوی غایت مطلوب است.
رشد، انحصار نداشته و امری همگانی است. هر فرد یا هویتی که از حقیقت نشات گرفته
باشد، امکان رشد اما به تناسب توان بالقوه خویش دارد. رشد یافتگی در سطح اجتماعی،
نیازمند تحلیل طبقاتی است. تحلیل طبقاتی رشد موجب می شود تا افراد جامعه به لحاظ
سطح رشد یافتگی در طبقات مختلفی از توان بالقوه تعریف شده و متناسب با هر طبقه، سیاستی
خاص در جهت تقویت رشد یافتگی، طرح ریزی و اعمال شود.
این رشد یافتگی در حوزه های مختلفی قابل تعریف می باشد: سیاسی، اجتماعی، علمی، ورزشی، نظامی و ... . معمولا برای سطح اعلای رشد از واژه ای به نام «نخبگی» استفاده می شود. از آنجا که نخبگان امکان اثرگذاری بیشتر، عمیق تر و تخصصی تری دارند، منبع و سرمایه انسانی ویژه ای در تحقق اهداف سازمانی و اجتماعی هستند. از سوی دیگر، سازمانها و دولت ها نیز به جهت بازدهی بالای این قشر اجتماعی، سرمایه گذاری های بسیاری را به این سمت معطوف می دارند. نخبگی یا به علت صفت و قابلیت ویژه افراد است یا به دلیل اثرگذاری ویژه منبعث از صفت یا قابلیت افراد.
یکی از کانون های توجه حکومت ها به مساله نخبگی و نیز تجمع این مساله در حوزه تعلیم و تربیت و آموزش و پرورش بوده است. نظام تعلیم و تربیت رسمی –چه در سطح آموزش عمومی و چه در سطح آموزش عالی- توجهی خاص به مساله نخبگی و استعدادهای درخشان[1] داشته است. توجه به استعدادهای درخشان از سه راه ممکن است:
1. غنی سازی برنامه درسی
2. تسریع در برنامه آموزشی
3. تشکیل کلاسها و مدارس خاص
آنچه معمولا به عنوان توجه به استعدادهای درخشان مدنظر قرار می گیرد، تاسیس مدارس خاص است. وزارت آموزش و پرورش از قبل از انقلاب اسلامی ایران، مدارسی را به صورت ویژه با ماموریت تربیت و پرورش استعدادهای درخشان، تاسیس نمود. این امر، پس از یک وقفه کوتاه مدت در ابتدای انقلاب، با نگاهی جدی و جدید پیگیری شد و منجر به گسترش و رشد روزافزون مدارس استعداد درخشان در کشور گردید.
عامل اصلی تاسیس مدارس استعداد درخشان و تفکیک آنها از مدارس عادی و عمومی را می توان در موارد ذیل جستجو نمود:
- عدم امکان رشد بیشتر نخبگان به علت محدودیت سطح آموزشی مدارس عادی
- کاهش انگیزه رقابت علمی در میان نخبگان به علت غلظت پایین حضور نخبگان در مدارس عادی و اهتمام همگانی مدارس به رشد عمومی و نه رشد متفاوت
از سوی دیگر عدم تفکیک موجب می شد که سطح کیفی آموزش در مدارس عادی به علت حضور نخبگان در آنها، به نسبت وضعیت فعلی، حفظ یا ارتقاء یابد.
این تفکیک البته آثاری را در پی داشته است:
- امکان رشد بیشتر نخبگان به علت افزایش غلظت نخبگی مدارس خاص و افزایش سطح حداقل آموزشی مدارس
- امکان رشد بیشتر نخبگان به علت افزایش رقابت بین نخبگان
- تلاش برای جذب و تخصیص منابع بیشتر به این مدارس برای رشد در خور و بیشتر از مدارس عادی
بررسی و تحلیل کارکرد مدارس استعداد درخشان را می توان از دو جهت مورد توجه قرار داد:
- تاثیر جامعه و قواعد آن بر مدارس استعداد درخشان
- تاثیر مدارس استعداد درخشان بر نظام آموزشی و در سطحی وسیع تر بر جامعه
در حقیقت مساله ای که نقد جدی بر مدارس استعداد درخشان بوده و هست، مساله عدالت آموزشی است که از دو حیث محل خدشه قرار می گیرد: اول اینکه مدارس استعداد درخشان موجب نخبه کاهی از مدارس عمومی شده و به تبع سطح کیفی مدارس عادی را تنزل خواهد داد که در بلند مدت، مدارس عادی را از کارکرد آموزش با کیفیت خارج خواهد کرد. البته همانند آنچه که در علم اقتصاد به عنوان «اقتصاد تجمیع» مطرح می شود، در توجیه این مساله بیان شد که توجه ویژه به نخبگان و تفکیک آنها، در بلند مدت موجب افزایش رقابت مدارس نخبگان عادی و سرایت نخبگی به مدارس عادی می شود. دوم اینکه مدارس استعداد درخشان به جهت ویژگی نخبگی، نیازمند منابع و توجه بیشتر بوده و به علت محدودیت منابع ملی، بخشی از منابعی را که امکان اختصاص به مدارس عادی دارند را به نفع خود جذب می کنند.
در عین اینکه این دو نقد قابل بررسی است اما ناگزیر از آنیم که به جهت اهمیت مساله نخبگی، اساسا سیاست های نخبه پروری اعمال گردد. در غیر این صورت، علاوه بر ظلم به نخبگان، از آثار خیر اجتماعی آتی نخبه پروری، بی بهره خواهیم ماند. لذا تلاش برای رفع مشکلات و چالش های مدارس استعداد درخشان، چه چالش هایی که بر آنها تحمیل می شود و چه چالش هایی که موجد آن هستند، ضروری می نماید.
اداره امور نخبگان، به علت همین خاصیت نخبگی جامعه هدف آن، از پیچیدگی های بیشتری نیز برخوردار است: رابطه نخبگان و خانواده، نخبگان و مدرسه، پیچیدگی تعامل با نخبگان در کلاس و شیوه های تدریس، مدارس استعداد درخشان و مدیریت ستادی این مدارس و نیز آتیه نخبگان و اثرات اجتماعی آنان (به طور مثال رها شدن نخبگان بعد از مدرسه یا دانشگاه) از جمله حوزه های پیچیدگی است که خط مشی گذاری در این عرصه را با حساسیت های بیشتری مواجه می سازد.
جالب
توجه آنکه علیرغم اهمیت و سابقه مدارس استعداد درخشان، مطالعات عمیق گسترده ای
نسبت به عملکرد و آسیب شناسی این مدارس تاکنون صورت نگرفته است.
این مساله در کنار تنش های مدیریتی که چندی است دامن مدارس استعداد درخشان و سازمان ملی پرورش استعدادهای درخشان را گرفته است، مانع از رشد بهنگام و کارای نخبگان خواهد شد.
جالب تر آنکه مقالات علمی-پژوهشی، پایان نامه ها و کتب ناظر به استعدادهای درخشان را اگر یافتید که به صورت مبنایی به این مسائل پرداخته باشد، به ما هم خبر دهید. انباشت دانشی این موضوع، فاجعه آمیز است. البته در مورد گزارش های دولتی فعلا اظهارنظر نخواهم کرد چون الحمدلله معمولا گزارش های دولتی، از طریق اینترنت قابل جستجو نیستند. جالب اینکه مجله ای با موضوع اختصاصی استعدادهای درخشان نیز به چاپ می رسید که آن نیز اکنون چاپ نمی شود.
برخی از این منابع را می توانید مشاهده کنید:
دریافت
عنوان: آموزش و پرورش کودکان تیزهوشدریافت
عنوان: روابط متقابل خانواده و تیزهوشدریافت
عنوان: تنوع تیزهوشی و توسعه برنامه های اقتضائیدریافت
عنوان: ملاحظات محیطی در تشخیص، آموزش و پرورش تیزهوشدریافت
عنوان: مبانی پرورش اجتماعی تیزهوش
دریافت
عنوان: پیشرفت تحصیلی تیزهوشدریافت
عنوان: ابهامات تشخیص و نخبگی تحصیلیدریافت
عنوان: جامعه و تیزهوشدریافت
عنوان: کلیاتی از روانشناسی تیزهوشدریافت
عنوان: نقش والدین در رشد هوش عاطفی کودکان تیزهوش
دریافت
عنوان: نکات اساسی پرورش تیزهوش در خانواده 1دریافت
عنوان: نکات اساسی پرورش تیزهوش در خانواده 2دریافت
عنوان: خودباوری و استعداددریافت
عنوان: خودباوری و سازگاری تیزهوشدریافت
عنوان: خودباوری تحصیلی و غنی سازی آموزشی
دریافت
عنوان: غنی سازی و خلاقیتدریافت
عنوان: ملاحظات عاطفی و اجتماعی نخبگیدریافت
عنوان: نسبت بین برابری و نابرابری در عدالت آموزشی: مطالعه موردی سمپاددریافت
عنوان: جایگاه کودکان تیزهوش در نظام آموزشی مادریافت
عنوان: مقایسه برخی ویژگی های دانش آموزان تیزهوش و عادی مدارس تهراندریافت
عنوان: حقوق نخبگی در ایراندریافت
عنوان: دولت و قوانین مربوط به نخبگاندریافت
عنوان: شناسایی و آموزش تیزهوش
