نقدی بر اصل اول در کنترل آلودگی هوا: تولید کننده آلودگی باید هزینه آن را بپردازد.

بیان مساله اصل اول

پیش فرض اصل اول این است که افراد از آن جا که هزینه­ ای در قبال تولید آلودگی بر دوش خویش احساس نمی­ کنند، در تولید آلودگی حساسیت و کنترلی نشان نمی­ دهند و به تبع، دغدغه­ ای در کاهش تولید آلودگی ندارد. بنابراین باید با تحمیل هزینه بر تولیدکننده آلودگی، وی را به سمت کاهش تولید آلودگی و به عبارت دقیق­ تر بر کاهش هزینه ناشی از تولید آلودگی سوق داد. این اصل، راهکارهایی را تجویز می­ کند که در قبال انواع کانال­ های تولید آلودگی، هزینه­ ای مالی را بر مصرف کننده نهایی کالا یا ابزار تولید کننده آلودگی تحمیل می­ کند. آیا این اصل و راهکارهای آن عادلانه هستند؟

سوالات اساسی

1.       آیا تولید آلودگی و عدم حساسیت نسبت به آن، به علت عدم تحمل هزینه مستقیم توسط تولید کننده است؟

2.       آیا تولید کننده آلودگی، صرفا همان مصرف کننده نهایی کالا یا ابزار تولید کننده آلودگی است؟

3.       آیا یا افزایش هزینه، مصرف کالا یا ابزار کاهش می­ یابد؟ نوع مصرف و به تبع، تولید آلودگی کنترل می­ شود؟ میزان این کاهش مصرف یا کنترل مصرف، چقدر است؟

4.       آیا این تحمل هزینه، تبعات دیگری ندارد؟

5.       آیا هزینه، صرفا هزینه مالی است؟ صرفا مادی است؟ هزینه های اجتماعی؟ .....

6.       آیا فرد، مستحق تحمل چنین هزینه­ هایی است؟

7.       اصل تدریج و توجه به زمان در خط مشی تحمیل هزینه به تولید کننده آلودگی چگونه اعمال می­ شود؟

راه حل

1.       شناسایی تولید کننده آلودگی

1.1.   برای اینکه تولید آلودگی را به فاعلی نسبت دهیم با سه عامل روبرو هستیم: مسؤولیت در تولید ابزار و کالای مولد آلودگی، اختیار در انتخاب مسیر یا میزان تولید آلودگی، تلاش در تولید آلودگی.

2.       شناسایی انواع هزینه های ممکن برای تحمیل

2.1.   مادی

2.1.1.       پول

2.1.2.       کالا

2.1.3.       خدمات

2.1.4.       زمان

2.2.   معنوی

2.2.1.       شان اجتماعی

3.       شناسایی نوع انگیزه و رفتار تولید کننده آلودگی و پویایی های آن

3.1.   شناسایی تولید کننده و مصرف کننده ابزار یا کالای مولد آلودگی

3.1.1.       مستقیم و غیر مستقیم

3.1.2.       مبدا و مصرف کننده نهایی

3.2.   بررسی تغییرات رفتاری تولید کننده و مصرف کننده در مواجهه با تحمیل هر نوع هزینه

4.       شناسایی انواع مکانیسم های تحمیل هزینه با توجه به اصل قاعده گذاری بازی و تنظیم مقررات در خط مشی و اصل تدریج و توجه به زمان در تحمیل هزینه

4.1.   اصل قاعده گذاری: تنظیم قواعد بازی انتخابی به جای قواعد دستوری مبتنی بر تحریک منافع و انگیزه ها

4.2.   اصل تدریج: توجه به تدریج در تغییر رفتار تولید کننده و مصرف کننده

4.3.   عامل پیش بینی: ایجاد امکان و فرصت پیش بینی برای تولید کننده و مصرف کننده نسبت به شرایط و هزینه های آتی

نقش عامل پیش بینی پذیری در مساله عدالت

مراسم با شکوه اربعین، حواشی مختلفی را هم در پی داشت. یک مساله که ما در اینجا به آن می پردازیم، افزایش قیمت هاست:

جمعیتی میلیونی می خواستند به مرز رسیده، با عبور از مرز خود را به مراسم اربعین و مکان کربلای معلی برسانند. اما چه اتفاقی رخ داد، حجم تقاضا برای وسایل نقلیه به شدت بالا رفت. در شرایط عادی، معمولا به نسبتی این تقاضا در دو طرف مرز، قابل پاسخ دهی بود. اما با تقویت مغناطیس حسینی در اربعین، همه ناگهان دچار شوک شدند. از بوفه دارهای مرزی تا رانندگان و مرزداران و .... . بازار سیاه راه افتاد و نارضایتی ها آغاز شد. مسؤولین برای جبران این مساله، از سراسر کشور، ناوگان حمل و نقل درون شهری و برون شهری را به منطقه اعزام کردند. این کار ضمن مفید بودن، موجب شد که بازار سیاه در کل کشور برای حوزه حمل و نقل مسافری ایجاد شود و اکنون به علت کاهش وسایط حمل و نقل، بازار سیاهی در ترمینال های زمینی و هوایی راه افتاده است. نارضایتی که عمدتا به خاطر امام حسین علیه السلام در مرزها تحمل می شد، اکنون در شرایط عادی کشور، غیرقابل تحمل شده است. البته تجربه ما هم نشان داده است که هیچ گاه، نتوانستیم در هیچ عرصه ای با بازار سیاه مقابله کنیم (به جز نوادری مثل تا حد زیادی در کارت سوخت و ...).

البته یه چیز هم باید گفت که ما در شرایط بحرانی معمولا بازار سیاه راه می اندازیم اما این امر را با مسیر نجف تا کربلا مقایسه کنید. آیا در این مسیر هم نمی شد برای میلیون ها زائر بازاری راه انداخت و پول هایی به جیب زد. لکن جز بذل، نذر و ایثار و در یک کلمه خادمی امام حسین علیه السلام دیده نمی شد!!! به خود بیندیشیم.

اما مساله ما این است که:

مردم همواره می دانند که مرزها مثل ترمینال جنوب تهران نیستند. لذا از قبل با توجه به شرایط مقدماتی فراهم می کنند و وارد سفر می شوند. با وجود اینکه ممکن است در مرز، نرخ حمل و نقل بالاتر از سایر مسیرها باشد، اما پذیرفته شده است چون نوع حمل و نقل و حجم عرضه و تقاضا و نیز سختی کار، در مرزها متفاوت است. اما آیا در شرایطی که قابل پیش بینی نبود نیز این افزایش قیمت و تبدیل شدن به بازار سیاه، عادلانه است؟ بهتر بگویم، این جهش قیمت عادلانه است؟

به فرمول ما: آیا عامل پیش بینی پذیری یا عدم قابلیت پیش بینی می تواند نقشی در عادلانه بودن قیمت داشته باشد؟ آیا میتوان گفت که مجموعه حمل و نقل اقدامی بلااشکال انجام داده است یا اینکه سوء استفاده نموده و ظلم گسترده ای در حق مسافران به راه انداخته است؟ آیا حکومت باید ورود کند؟

این مساله پیش بینی پذیری، علاوه بر قیمت گذاری در مساله ربا و قرض درگیر با تورم نیز رخ می دهد:

(سخن دکتر پیغامی) وقتی فرد الف به شخصی قرض می­دهد، از قبل می­داند که به طور متوسط 20درصد تورم وجود دارد. پس با قبول تورم، قرض می­دهد. قرض هم نوعی احسان است (قرض الحسنه) و نوعی ایثار. لذا حقی وجود ندارد که به اندازه تورم پس بگیرد. در واقع هم هزینه فرصت پول و هم تورم قابل پیش بینی را ایثار می­کند. پس در این حالت، دریافتی بیشتر، غیرعادلانه خواهد بود. اما اگر تورم پیش بینی شده 20درصد بود ولی در عمل 60درصد شد می­توان 40درصد غیرقابل پیش بینی را درخواست کرد؟

ادامه این بحث را در کتابی که تا چند وقت دیگه (انشاءالله) پیرامون عدالت اجتماعی چاپ می شود، می توانید دنبال کنید. البته نظر بدهید.

چهلمین جلسه عدالت پژوهی

عدالت پژوهی نیز به چهلم خود را رسید و دور اول جلسات اقتراحی در چهلمین جلسه خود به مبحث مهم «زمینه» واصل شد. در این جلسه ادامه اصل پاسخگویی و جمع بندی مقاله تاکنون، مورد بحث قرار گرفت.

دریافت
حجم: 78.6 مگابایت

مباحث این جلسه:

1. نقش عامل پیش بینی در مساله عدالت.. 2
2. نقش عامل پیش بینی در مساله ربا 2
3. تحلیل عامل پیش بینی از منظر رابطه عدل و جود. 3
4. عامل پیش بینی در مساله احتکار 5
5. نقدی بر مثال پیش بینی گرما 8
6. تعدیل مازاد مصرف کننده و عرضه کننده در مساله پیش بینی و نقش دولت.. 9
7. ابزارسازی سنجش و اعمال تعدیل مازاد. 10
8. توجه توامان به هزینه و مازاد. 10
9. گستره مدیریت مازاد توسط حکومت اسلامی.. 11
10. ابهام در ارزش گذاری مازاد. 12
11. اغتشاش در آمار از مصادیق ابهام در ارزش گذاری مازاد. 13
12. وابستگی عدالت به اقدام فردی.. 14

انشاءالله دور دوم جلسات مجددا شروع خواهد شد. زمان و مکان جلسات، بالتبع اطلاع رسانی خواهد شد. بر آن خواهد بود تا کل مباحث، پیاده شده، ویرایش شود و مطالب آن دسته بندی و تکمیل گردد. مباحث تدوین شده، برای شروع دور دوم مورد استفاده قرار می گیرند.