حماسه سیاسی، حماسه اقتصادی7: گذری بر عدالت اجتماعی در آراء کاندیداها

به زودی مطلبی در باب موضع کاندیداها پیرامون عدالت اجتماعی خواهم نوشت.

می دانید که عدالت اجتماعی تنها یک مشترک لفظی است که باید در معنای آن دقت نمود. عدالت اجتماعی ارزشی است که با ظهور دولت نهم دوباره جان تازه گرفت و به میدان آمد به حدی که دیگر، کسی حتی آنان که عدالت را رد می کردند، مجبورند داعیه دار عدالت شوند. 

بنابراین در برنامه ها یا بیانات خود، شعار عدالت را می دهند و همه از آن به خوبی یاد می کنند. معمولا شعار عدالت را به دو چیز معرفی می کنند:

1. تعریف عدالت به اضداد آن مثل فقر و شکاف طبقاتی، رانت و ویژه خواری، فساد و تبعیض و ...
   
2. تعریف عدالت به دسترسی به فرصت های برابر

لازم است پیرامون این شعارها مطلبی را بگویم:

1. عدالت اجتماعی مهم نیست در قالب چه لفظی بیان شود مهم این است که در عمل چگونه به آن نگاه می کنند.
2. عدالت اجتماعی را می توان از طریق ضد آن تا حدی شناخت اما عدالت صرفا رفع فقر و تبعیض و رانت نیست. بلکه عدالت اجتماعی قاعده ای است که رشد اجتماعی بر مبنای آن صورت می پذیرد و پیشرفت جز در سایه ارزش عدالت محقق نمی شود.
   
3. مسلما عدالت اجتماعی برابری نیست چراکه برابری برای کسانی است که در شرایط برابرند اما ما با شرایط برابری مواجه نیستیم: تلاش افراد، مهارت افراد، شان اجتماعی افراد، پشتوانه تاریخی افراد، هوش افراد، جنسیت افراد و ... همه با هم متفاوتند. هم در خلقت متفاوتند و هم در تلاش و تاریخچه و اصالت و ... . پس آنکه شعار برابری می دهد عدالت را نمی یابد.
4. مسلما عدالت اجتماعی که عموم کاندیداها به عنوان فرصت و شرایط دسترسی برابر است نیز به معنای عدالت نیست. زیرا همگان نمی توانند از فرصت برابر استفاده کنند چراکه در شرایط واقعی برخی، توان استفاده بهتری دارند و برخی خیر. برخی اساسا به علت عقب ماندگی تاریخی از هیچ فرصتی نمی توانند استفاده کنند. پس خواهشا کسی شعار بی خود ندهد. گرچه که دسترسی به فرصت های برابر بد نیست.
5. مسلما هر کسی نسبت به عدالت باید چند نکته را بداند: اول اینکه استعدادها و ظرفیت های متفاوت افراد باید رشد کنند. دوم اینکه قواعد بازی نباید تبعیض آمیز باشند. عدم تبعیض به معنای بیطرفی است نه برابری. سوم اینکه نتیجه بازی هم باید عادلانه باشد و در صورت عدم توان اجتماعی، باید نسبت به متناسب و متوازن سازی اقدام نمود.
   
6. عدالت در توصیف آسان است اما در مصادیق، هر کسی نظری خواهد داد و تاکنون بر تعریفی واحد نرسیده ایم.